Скопје, 19 октомври 1931 г.
„Време“ пред неколку дена објави за сензационален археолошки наод што го направиле самите селани во околината на Битола. На 16 километри источно од Битола кај селото Суводол наишле на остатоци од христијанска базилика под земја и ја ископале. Врз основа на големиот број археолошки наоди направени таму, можеше да се заклучи дека таму има поголемо културно седиште, а од натписот на една од карпите можеше да се претпостави дека можеби станува збор за познатиот грчки град Керамија.
За ова археолошко откритие
од извонредно значење, веднаш се заинтересирал Народниот Музеј на Јужна Србија во Скопје и директорот на музејот г. д-р. Р. Грујиќ, декан на Филозофскиот факултет во Скопје, веднаш замина во Битола заедно со г. д-р. Френсис
Месесен, кустос од Музејот во Скопје. Вчера г. д-р. Грујиќ се вратил од Битола, по посетата на наоѓалиштето кај селото Суводол, и љубезно му го подарил на уредникот на Време ова известување:
ОТКОПАНА БАЗИЛИКА И ОТКРИЕНИ МОЗАИЦИ
Кај селото Суводол пронајдовме остатоци од ранохристијанска базилика, најверојатно од V, а најверојатно од почетокот на VI век. Она што е многу интересно е дека оваа базилика, како по нејзината градба, така и по мозаикот пронајден на подот на црквата има многу сличности со базиликата ископана во Стоби. Мозаиците имаат речиси исти дезени како на мозаикот во Стоби, само што оваа базилика кај Суводол е многу помала, бидејќи е долга само 23 метри, додека базиликата во Стоби е 38 метри.
Досега селаните откопаа дел од олтарот и канцеларијата. Нив ги интересираше само внатрешноста и таму ископаа, додека надворешните ѕидови останаа неископани. Сега ќе започне систематско ископување. Нема сомнеж дека овде имало старо светилиште и дека бил христијански центар на Мариовското Подрачје. Овој центар на стара населба има неколку епохи почнувајќи од праисториската. Има многу праисториски, римски и византиски остатоци.
ВИЗАНТИСКИ ГРАД И ПРАИСТОРИСКА НАСЕЛБА
Таму во селото Суводол во една селска куќа пронајдовме мал Бахус со китка грозје. Кога селаните ги копале темелите на куќата, ја нашле и ја поставиле како икона во куќата. Во близина на самата ископана базилика, пронајдено е торзо на гол маж со среден дел од телото, како и две стели со грчки натписи, Пронајдени се неколку бакарни монети на Адријан и Константин. По се сѐ гледа дека била многу голема населба. На еден километар од ископаната базиликата е Градиште, каде што се гледа дека имало праисториска населба, а малку подалеку, преку реката, е Грамаџе, каде што имало голема византиска населба, поголема од Стоби. Градските ѕидини биле во форма на ѕвезди. Оваа населба ги помина тие два километри и сега се гледаат траги од куќи и улици. Оваа населба пропадна во битките на нашето Словенско посегнување на Балканот.
СТАРИ РУДНИЦИ ЗА ЗЛАТО?
Се чини дека ова било богато рударско место. Помеѓу црквата и ова Градиште, на еден рид, најдовме отвор на рудник, обложен со греди. Како за овој на теренот речиси и да нема метали, златото лесно може да дојде во прашање.
Велат дека еден селанец овде нашол низа од златна руда и ја однел кај еден бег, кој по војната се преселил во Цариград. Дека овде имало живот од неколку култури се гледа пред се од орнаментите на столбовите на базиликата, кои не се изработени како во обичните провинциски цркви, но со многу вкус, понатаму со мозаик, со уметнички скулптури. Неодамна овде беше откопан гроб и во него беше пронајдена златна македонска монета на која пишуваше ПЕЛА. Селанецот кој што ја ископал ја однел во Битола и ја продал за три златни лири.
Г. д-р. Месенен остана на теренот
бидејќи Музејот на Јужна Србија ја презел врз себе да го изврши ова ископување. Покрај ископувањето на базиликата, ќе се пребара целиот овој простор и гробот што го открија селаните како и неговата околина, каде што е можно, ќе се откопува. Досега сето ова е многу малку истражено и многу малку откриено дури сега со ископувањето ќе може да се утврди многу повеќе. Несомнено е дека станува збор за исклучително интересен објект кој на науката ќе и достави многу важни податоци за ранохристијанската култура, а не се исклучуваат и големи изненадувања, заклучи г. д-р. Грујиќ на крајот од неговата изјава.
Весник Време 20 Октомври 1931 г.
Голема благодарност до Благојче Андонов
Фото насловна НУ Археолошки Музеј на Македонија
