Влијанието на Русија на Балканскиот полуостров, отсекогаш било една од приоритетните цели на нејзината надворешна политика. Тоа влијание постојано се зголемувало особено во втората половина на 19 век и се судрувало со интересите на слични аспирации и стремежи на Австро-Унгарија.
Со цел непосредно да ги следи настаните во овој дел на Турција, руската влада издејствувала од Османлиската држава право за отворање на дипломатски претставништва во поголемите градови на вилаетите во Македонија.
Така за прв руски конзул во Битола бил назначен способниот и угледен дипломат Михаил Александровиќ Хитрово во (1837-1896) во 1860 год., меѓутоа дипломатската активност ја започнал во март идната 1861 год.
Доаѓањето на дипломатски претставник на една голема словенска држава силно се одразило во свеста кај народот гледајќи во Русија како на земја што ќе ги застапува и штити нивните интереси пред високата порта.
Навистина кога пристигнал во Битола, бил пречекан со голема радост од месното словенско население, што самиот тој, тоа му го соопштува на Рускиот амбасадор во Цариград.
“Насекаде ме пречекуваа со радост и слушнав дека одамна и со нетрпение чекале Руски Конзул.”
И навистина М. Хитрово сесрдно се залагал пред турските власти во одбрана на христијанското население од насилствата и направдата што им ги нанесувала корумпираната власт. Тој исто така за своето четири годишно службување до 1864 год., во Битола оставил драгоцени историски податоци за Битолскиот вилает. По Хитрово за руски дипломатски претставник бил назначен Н. Ф. Јакубовски, за кого е познато дека издејствувал кај руската влада стипендија за Царева Миладинова, ќерка на К. Миладинов, да се школува во Русија.
За време на Источната криза (1875-81) год., со руското дипломатско претставништво во Битола раководел В. Максимов, а во 1880 год. го заменил Вице конзулот Неага, кој исто така е познат со драгоцените извештаи до своите претпоставени за состојбите во Битолскиот вилает.
Во судбоносните настани за Македонскиот народ и неговата ослободителна борба, руски дипломатски претставник од 1895 до 1903 год., во Битола бил Александар Аркадиевич Ростковски. Неговото име е доста често споменувано во македонската историографија. И покрај некои слабости во карактерот на конзулот што се коселе со поимот дипломатски претставник, меѓу дипломатите во Битола бил познат по своите постојани контакти со обесправеното македонско население во Битолскиот вилает во заштита пред турските власти. Тој особено се интересирал за револуционерната организација со која воспоставил такви силни врски што му ја олеснувале задачата да ја запознае вистинската положба во битолскиот вилает речиси во подробности. Ростковски ефикасно интервенирал пред локалните турски власти и отворено го заштитувал Македонското население.
Во семејството на А.А.Ростковски како воспитувач на неговите деца работел Крсте Петков Мисирков.
Во почетокот на Илинденското востание на 8 август 1903 год., А. Ростковски паднал како жртва, колку на својата надменост, толку и на турскиот фанатизам. Тој беше убиен од турски стражар по кратка препирка во влезот на градот (денес Ловџиски дом) во Битола.
Објектот е изграден во 1905 год., и со своите архитектонско-естетски карактеристики представува еден од најизразитите типови на академизам во Битолската градска куќа на 19 и почетокот на 20 век, кај кого се јасни пред се влијанијата на неоренесансата и неокласицизмот изразени во расчленувањето на фасадната маса, распоредот на отворите, украсите околу истите, како и односот на модулите по хоризонтала и вертикала.
Извадок од публикацијата – Конзулска Битола
Автор: Никола Миновски
НУ Завод и Музеј – Битола
2002 г.
