Првата жена инженер во модерна Турција била наша родена битолчанка Сабиха Рифат Гурајман (Sabiha Rıfat Gürayman 1910г. Битола- 2003г. Измир). Да се биде прва во Турција и да се биде жена што прва го постигнала ова во тоа време не било замисливо, но ете тоа му успеа на нашата битолчанка која била поддржана од таткото на модерна Турција, Мустафа Кемал Ататурк кој прв ги охрабрува жените да се приклучат во „светот на мажите“, важна пресвртница во историјата на Турција.
Сабиха Рафат Гурајман, е родена во Битола, Р. Македонија во 1910 година. Нејзините детски години се совпаднаа со тешкиот и болен период од војната за независност. Нејзиниот татко бил воен офицер. Основно образование заврши во Бешикташ. Потоа се запишала во средното женско училиште Нишанташи во 1925 година и продолжила во друго женско средно училиште во Истанбул до 1927 година.
За време на своето владеење Ататурк ги охрабрувал сите девојчиња на образование. Една од неговите желби беше жените да учат и градежништво.
Со охрабрување од нејзиниот пријател и наставник по математика, Сабиха се пријавила на Факултетот за инженерство (ИТУ), кој таа година за првпат прифати студентки.
Студирајќи инженерство, Гурајман го завршила нејзиното образование во 1933 година. Сепак, таа била подложена на голем психолошки притисок за време на своето образование.
Заедно со Сабиха имаше уште една студентка Мелек Ербул која студираше инженерство во тие години. И покрај тоа што многу луѓе за време на студирањето ѝ велеа дека таа нема да може да го стори тоа и дека нема да може да биде инженер меѓу жените, таа не се откажа. Своето образование го заврши успешно.
Во текот на својот образовен живот, таа не била заинтересирана само за инженерство. Голема љубов негуваше и спрема спортот, нарочито одбојката. Рамо до рамо се такмичеше и со машките одбојкари, приклучувајќи се на одбојкарскиот тим Фенербахче таа беше првата одбојкарка на Турција.
За нејзината храброст надалеку се раскажуваше бидејќи таа беше многу силна жена која ги издржа сите притисоци и на крајот стана успешна. На овој начин го круниса и нејзиниот успех во одбојка, каде стигна како капитен на тимот на Фенербахче, кој стана шампион во Истанбул во 1929 година.
Во 1933 година, таа и нејзината соученичка Мелек Ербул ги добија нивните дипломи и станаа првите турски инженерки. Ербул ја запрашала: „Што ќе правиме сега?“, а таа ладнокрвно на прашањето ѝ одговорила: „Ништо. Како и сите други, ќе го правиме истото што го прават и тие “…
Бидејќи Сабиха знаеше да се токми со мажите, дека можи да биде успешна како нив, дури и подобра од нив, тоа и се случи таа година кога беше назначена за главен инженер на јавните работи во Анкара.
На почетокот ѝ беше тешко, никој не можеше да поверува дека главниот инженер е жена. „Се разбира, не беше лесно порано. Таа го прашуваше инженерот дали да влезе во собата и да замине. Потоа се навикнаа и ја засакаа “… вели Гурајман за тој период.
Како нејзин прв поголем проект беше изградбата на мост во Анкара, доведувајќи ги најдобрите матуранти од Средното инженерско училиште на проекти надвор од градот. Но, повторно следеа предрасуди. „Што прави една жена на планинскиот врв, на градилиштето!
Се разбира, овие реакции не ја обесхрабрија Гурајман, таа некако се прилагоди и учествуваше во изградбата на мостот. Уште од првиот ден таа брзо се навикна на животот на градилиштето, работејќи заедно со нејзините колеги, без оглед на дождот и калта.
Жителите на селото Бејпазари ја ценеа работата на Сабиха Гурајман, која ги натера сите да се сакаат себеси. Ги вратија назад работниците кои повеќе пати сакаа да ја напуштат работата и го завршија мостот со илјада и еден напор. Мостот започнаа да нарекуваат со нивно име како „мостот Коз“.
Успешно завршениот мост предизвика повеќе да се слушне името на Гурајман. Кога се вратила од Анкара, била назначена за главна во Дирекцијата за реконструкција. Во овој период, таа учествуваше во изградбата на многу училишта, болници, владини објекти, центри во заедницата, мостови и згради.
Се омажи со Ремзи Гурајман во 1939 година. Во 1941 година, таа беше Началник за контрола и надзорен началник на конструкциите на ТБММ. На 35-годишна возраст била назначен за најгордата позиција во неговиот живот.
Сега беше време да му се заблагодариме на Ататурк што ми помогна да станам инженер и да се обучи. На 35-годишна возраст, таа стана Главен инженер на „Анткабир Констракшн“ и 10 години ја извршуваше оваа функција.
Да се има жена-инженер во Анткабир и да биде главен инженер му дадоа пример на целиот свет. Со гордост беа изговорени зборовите на грчкиот премиер Венизелос, кој ја посети за време на изградбата на Мавзолејот, каде сега се наоѓа гробот на “таткото на Турција“ Мустафа Кемал Ататурк.
Тресејќи ја раката на Сабиха Гурајман, Венизелос рече: „За прв пат во мојот живот гледам жена задолжена за голема работа. Јас навистина Ви честитам “.
Еден период таа беше и како технички советник во Министерството за национално образование, од каде во 1963 г. се повлече од оваа функција по сопствено барање.
Нејзиниот сопруг го загуби во 1993 година, а потоа се пресели во Измир. Почина на 4 јануари 2003 година на 93-годишна возраст, оставајќи многу успеси зад себе.
За време на нивниот заеднички живот тие немаа деца и цел имот го донираше на Фондација од Техничкиот универзитет во Истанбул и на Фондацијата за основно образование Февзи Акаја.
За нашата голема битолчанка за првпат е објавено на нашата веб страна www.babambitola.mk на 24 Март 2021 г. и ќе продолжиме и понатаму со истражувања.
Извор https://listelist.com/sabiha-rifat-gurayman-kimdir/
